Diyalektik felsefenin kurucu isimlerinden biri olan Heraklitos, “değişmeyen tek şey değişimin kendisidir.” der. Milattan önce üçüncü yüzyılda, Anadolu toprakları üzerinde yaşayan bu filozof belki de yeryüzündeki sonsuz devinimi en iyi anlatan kişidir. Heraklitos’un izinden giden birçok sosyal bilimci de bugün sürekli değişen ve dönüşen dünyayı anlamlandırmaya çalışmaktadır. Hiçbir şeyin durağan olmadığı yaşantımızı, köklü bir şekilde değiştiren en önemli etkenlerden biri ise teknolojidir. Teknolojide meydana gelen gelişmeler, insana dair her şeyi değiştirebilme gücüne sahiptir. Bugün, teknolojinin çalışma hayatını ve mesleklerin güncel durumlarını kökünden değiştirdiğini söyleyebiliriz. Biz de bu yazımızda, teknolojik gelişmelerin çevirmenlik mesleğinin değişimi konusunda meydana getirdiği değişikliklere odaklanacağız.
Çevirmenlik Mesleğinin Değişiminde Teknolojinin Rolü
Çeviride teknolojik gelişmeler denildiğinde akla ilk olarak Makine Çevirisi (Machine Translation, MT) ya da halk arasında söylenen şekliyle “otomatik çeviri” veya bilgisayarlı çeviri gelir. Bu durumun en önemli nedeni, günümüzde yazılı çeviri büyük oranda bilgisayarlar aracılığı ile yapılmasıdır. Makine çevirisi ile yani en çok kullanılan ve bilinen adıyla “Google çevirisi” ile bilgisayar destekli çeviri (Computer Aided Translation, CAT) arasındaki fark maalesef pek bilinmiyor. Bu iki kavramın arasındaki temel fark, MT’nin hedef metni, istatistiki, kuralcı ya da nöral çalışma prensiplerinin karışımıyla çalışan bilgisayarın hedef metni üretmesi; CAT’in ise bilgisayar desteği ile insan çevirmenlerin hedef metni üretmesidir. Yakında MT ve CAT kullanımıyla ilgili ayrıntılı blog yazılarımızı sizlerle paylaşacağız.
Birçok kişi, bilgisayarı çevirmenlerin ofisi olarak tanımlamaktadır. Zira artık çeviri için gerekli araştırmalar, internet aracılığı ile yapılmaktadır. Çevirmenlerin kullandığı sözlükler bile artık çevrimiçi (online) bir nitelik taşımaktadır. Yarım yüzyıl önce çevirmenler kalın sözlüklerle boğuşan, tercümelerini de daktilo ile yazan kişiler olarak tasvir edilirdi. Ancak günümüz çevirmenleri bu şekilde betimlemek mümkün değildir.
Eskiye göre daha fazla yardımcı araca sahip olan çevirmenler, tercümelerini artık elektronik ortamlarda gerçekleştirebilmektedir. Birçok kişi teknolojinin çevirmenlerin işini aşırı kolaylaştırdığını düşünüyor. Bu kabul edilebilir bir argüman olsa da, bilgiye ulaşımın çok hızlı olduğu çağımızda çevirmenler tüm teknolojik gelişmeleri yakından takip eden ve gelişmelerin gereklerini yerine getiren kişiler haline gelmiştir.
Çevirmenlik Mesleğinin Değişiminde Makineleşmenin Rolü
Sanayi Devrimi ile başlayan, bugün bilişim devrimi olarak artarak devam eden dijitalleşme süreci çevirmenlik mesleğini de doğrudan etkilemektedir. Birçok sosyal bilimci, yapay zekanın çeviri mesleğini gelecekte bugün olduğundan çok farklı bir yapıya dönüştüreceğine inanmaktadır. Yakın gelecekte, tercümanların sadece çeviriyi üreten ya da kontrol eden değil, çeviri makinelerinin geliştirilmesini de sağlayan kişiler olacağı düşünülmektedir.
Dil kurallarına uygun metinlerin, kaynak dilden erek dile nasıl çevrileceğinin sırrını en iyi çevirmenler ve dil uzmanları verebilir. Bu nedenle şu yaşadığımız günlerde yapay zeka mühendislerinin, dilbilimcilerin ve çevirmenlerin bir arada olduğu ekipler, daha hızlı ve hatasız çevirinin nasıl yapılacağının yolunu bulmaya çalışmaktadır.
Batı Avrupa dilleri arasında, Arapça, İbranice gibi Sami dil ailesine mensup dil çiftlerinde hatta Rusça ve Çinceden İngilizceye yapılan makine çevirilerinde önemli yol kat edilmiştir ve oldukça kabul edilebilir hedef metinler üretilebilmektedir. Ancak Ural-Altay dillerinin morfolojileri henüz tam olarak makine çevirisi uzmanları tarafından çözümlenememiştir. Türkçe makine çevirileri henüz kabul edilebilir durumda olmaktan uzaktır.
Bu noktada, Bilgisayarların çeviri dağarcığını oluşturan çevirmenler kilit rol oynamaktadır. Birçok kişi bu durumun, çevirmenlerin yakın gelecekte tamamen işsiz kalmasına neden olacağını düşünmektedir. Oysa makineleşme ne kadar hızlı gerçekleşirse gerçekleşsin, insan eliyle üretilen her metin yine insan eli ve emeği değdiğinde en doğru şekilde erek dile çevrilecektir. Kısacası çeviride teknolojik gelişmeler devam ediyor olsa bile iyi çeviri şirketleri, resmi mükemmel hale getirecek son dokunuşu yapan “insan” çeviri ekipleriyle yaşamaya devam edecektir.
Yorumlar kapalı